Pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w publicznych placówkach opiekuńczo-wychowawczych mogą wkrótce stracić uprawnienia i przywileje wynikające z Karty Nauczyciela. Przygotowany przez rząd projekt ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nad dzieckiem zakłada uchylenie art. 1 ust. 1a KN, zgodnie z którym pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w ww. placówkach przed 2004 r. podlegają regulacjom Karty. Projekt trafił już pod obrady Sejmu, a przewidywany termin wejścia w życie nowej ustawy to 1 styczeń 2011 r.

Dualistyczny sposób zatrudnienia pracowników pedagogicznych

Obecnie w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wciąż utrzymuje się sytuacja zróżnicowania podstaw zatrudnienia pracowników pedagogicznych, będąca rezultatem zmian dokonanych w 2004 r. Wraz z przejściem tych placówek z systemu oświaty do systemu pomocy społecznej zmianie uległy też podstawy prawne, na jakich mogą być w nich zatrudniani nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni.

Do dnia 31 grudnia 2003 r. wszyscy wychowawcy, psycholodzy i pedagodzy zatrudnieni w ww. placówkach podlegali przepisom KN. Z dniem 01.01.2004 r. weszła w życie ustawa z dn. 27.06.2003 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 137, poz. 1304), która wyłączyła pracowników pedagogicznych zatrudnionych w publicznych placówkach opiekuńczo-wychowawczych spod działania KN, ograniczając stosowanie tej ustawy wyłącznie do pracowników pedagogicznych zatrudnionych w tych placówkach przed dniem 01.01.2004 r. W efekcie pracownicy pedagogiczni publicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych:

zatrudnieni przed 01.01.2004 r. – podlegają w pełnym zakresie regulacjom KN,

zatrudnieni po 31.12.2003 r. – podlegają regulacjom ustawy z dn. 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458, ze zm.) i w żadnym zakresie nie podlegają przepisom KN.
Do tej drugiej grupy pracowników w zakresie wynagrodzenia zastosowanie ma nie KN, lecz rozp. RM z dn. 18.03.2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. Nr 50, poz. 398, ze zm.). Uwzględniono w nim takie stanowiska, jak: młodszy wychowawca, wychowawca, starszy wychowawca, starszy wychowawca-koordynator, pedagog, psycholog, a także określono zasady wynagradzania dla tych stanowisk.

Podsumowując, kiedy placówki opiekuńczo-wychowawcze stały się instytucjami systemu pomocy społecznej, a ich pracownicy pracownikami samorządowymi, rząd poszedł na ustępstwo jedynie wobec kadry pedagogicznej zatrudnionej przed 2004 r., pozwalając jej zachować prawo do zatrudnienia na podstawie KN do momentu zakończenia kariery zawodowej. Pracownicy pedagogiczni mogą jednak stracić to prawo szybciej, niż się spodziewali.

Rząd chce przyspieszyć wygaśnięcie uprawnień z KN

MPiPS nie chce czekać, aż prawo do zatrudnienia na podstawie KN wygaśnie samoistnie wraz z odejściem z pracy wychowawców, pedagogów i psychologów. Zdaniem resortu problem nierównego traktowania pracowników w placówkach opiekuńczo-wychowawczych jest na tyle poważny, że trzeba go rozwiązać wcześniej. Wskutek zróżnicowania podstaw zatrudnienia osoby, które wykonują takie same zadania, podlegają innym normom czasu pracy, stawkom wynagrodzenia, by nie wspomnieć o różnicach w zakresie ochrony stosunku pracy czy dotyczących innych aspektów zatrudnienia (np. urlop wypoczynkowy) odmiennie uregulowanych w k.p. i KN.

Kluczowym elementem sporu jest czas pracy kadry pedagogicznej. Zgodnie z art. 42 ust. 1 KN czas pracy pracownika pedagogicznego zatrudnionego w placówce opiekuńczo-wychowawczej w pełnym wymiarze zajęć nie może przekroczyć 40 godzin w tygodniu. W ramach tej tygodniowej normy wychowawca realizuje zajęcia opiekuńczo-wychowawcze bezpośrednio z dzieckiem w wymiarze 26 godzin oraz wykonuje inne czynności wynikające z zadań placówki, np. bierze udział w spotkaniach zespołu pedagogicznego, sporządza indywidualne plany pracy z wychowankiem, kontaktuje się z rodzicami dziecka poza terenem placówki, odbywa wizyty w szkołach, sądach, wypełnia dokumentację pedagogiczną itp. Jednak o ile pensum podlega ewidencji czasu pracy, to pozostałe wykonywane przez wychowawcę czynności ewidencjonowane nie są. W przypadku wychowawców zatrudnionych na podstawie k.p. takiego podziału już nie ma, a akcenty rozkładają się często inaczej – w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy pracownik samorządowy wykonuje te same zadania co wychowawca zatrudniony z KN, przy czym często więcej czasu poświęca na pracę z wychowankami placówki (ośrodka). Do tego dochodzą różnice wysokości zarobków: zatrudnieni w wyższym wymiarze pracownicy zarabiają mniej, a rozpiętości sięgają nawet kilkuset złotych. Taka sytuacja jest zdaniem resortu pracy nie do utrzymania – nie dość, że prowadzi do konfliktów, to dezorganizuje pracę placówek. Niższy wymiar czasu pracy części pracowników sprawia, że placówki muszą zatrudniać większą liczbę wychowawców, by sprostać wymogom dotyczącym liczby dzieci mogących przebywać pod opieką jednej osoby.

Godzinowy wymiar zajęć z wychowankami placówek to kluczowy element nowo tworzonego systemu pieczy zastępczej, w którym zredefiniowana ma zostać rola i misja placówek opiekuńczo-wychowawczych. Zamiast dużych i często przepełnionych powstaną małe placówki, w których warunki życia będą zbliżone do domowych. Ograniczona liczba dzieci (do 14) oraz dłuższy kontakt z wychowawcą pozwalający na nawiązanie więzi emocjonalnych pozwoli stworzyć dzieciom stabilne środowisko wychowawcze.

Pomysł zrównania statusu pracowników podoba się też samorządom, bo przywileje z KN poważnie obciążają budżety lokalne (dłuższe i dodatkowe urlopy, gwarantowany wzrost wynagrodzeń itd.). Plany rządu krytykuje natomiast ZNP. Związek postuluje, by ustalić wszystkim pracownikom jednakowe pensum, np. 30-godzinne, przeznaczone na bezpośrednią pracę z dzieckiem, tak by w ramach reszty godzin pracownicy mogliby wykonywać inne czynności.

Uprawnienia z KN tylko do końca 2012 r.

Jeżeli przygotowane przez rząd przepisy wejdą w życie w obecnym kształcie, kadra pedagogiczna placówek opiekuńczo-wychowawczych pożegna się ze swoimi uprawnieniami za około dwa lata. Zrównanie statusu pracowników tych placówek nastąpi dwa lata po wejściu w życie ustawy, tj. z dniem 31.12.2012 r. Od l stycznia 2013 r. zatrudnienie odbywać się będzie wyłącznie na podstawie przepisów Kodeksu pracy, a wszyscy pracownicy uzyskają status pracowników samorządowych (art. 227 projektowanej ustawy). Dla prawidłowego wykonywania zadań MPiPS planuje objąć pracowników pedagogicznych systemem doskonalenia zawodowego, z którym wiązać się będą stopnie awansu zawodowego. Uruchomiony ma zostać także system wsparcia zawodowego, w tym superwizji dla pracowników pedagogicznych placówek.

Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze mają być likwidowane

W specyficznej sytuacji mogą się natomiast znaleźć pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w publicznych ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych. Regulacje art. 234 projektowanej ustawy przewidują likwidację tych placówek, stanowiąc jednocześnie, że ich pracownicy staną się pracownikami starostwa powiatowego. W odniesieniu do tej grupy pracowników pedagogicznych regulacje projektowanej ustawy nie przewidują utrzymania prawa do zatrudnienia na podstawie KN, nawet w okresie przejściowym.

źródło: Biblioteka Prawa Oświatowego