Z dniem 01.09.2010 r. przestaną obowiązywać przepisy przejściowe zawarte w art. 5 nowelizacji Karty Nauczyciela z dn. 21.11.2008 r. (Dz.U. z 2009 r. Nr 1, poz. 1), przewidujące niższy wymiar godzin dodatkowych realizowanych w szkołach podstawowych i gimnazjach w roku szkolnym 2009/2010.

Od 01.09.2010 r. zgodnie z art. 42 ust. 2 pkt 2 KN nauczyciele w ramach 40 godzin oraz ustalonego wynagrodzenia zobowiązani są do realizowania innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, w tym zajęć opiekuńczych i wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów, z tym że w ramach tych zajęć:
a) nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjów, w tym specjalnych, są zobowiązani prowadzić zajęcia opieki świetlicowej lub zajęcia w ramach godzin przeznaczonych do dyspozycji dyrektora szkoły (w ramowych planach nauczania), z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze dwóch godzin w tygodniu,
b) nauczyciele szkół ponadgimnazjalnych, w tym specjalnych, są zobowiązani prowadzić zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze jednej godziny w tygodniu.

Mimo zmiany wymiaru godzin dodatkowych realizowanych w szkołach podstawowych i gimnazjach nie zmieni się sposób ustalania liczby godzin, które nauczyciel zobowiązany jest przepracować w ciągu półrocza. W tej materii obowiązują trzy ważne zasady:
1) dodatkowe godziny rozlicza się w okresach półrocznych, nie obejmujących ferii szkolnych, dni wolnych od pracy i przerw w nauce przewidzianych w organizacji roku szkolnego,
2) za każdy pięciodniowy okres nieobecności w pracy z powodu choroby wymiar zajęć dodatkowych obniża się o odpowiedni tygodniowy ich wymiar (1 lub 2 godziny),
3) wymiar zajęć dodatkowych jest proporcjonalny do wymiaru pensum nauczyciela.

Jak w praktyce działają te zasady? – weźmy przykład nauczyciela szkoły podstawowej.

Ad 1.

KN określa tygodniowy wymiar godzin dodatkowych tego nauczyciela w liczbie 2. Rok szkolny to średnio 36 tygodni nauki, więc rocznie nauczyciel ten musi przepracować około 72 godziny. W celu ustalenia dokładnej puli godzin do przepracowania w półrocznym okresie rozliczeniowym należy przemnożyć wymiar godzin (2) przez liczbę tygodni występujących w tym okresie. Oczywiście ustalona w ten sposób pula godzin dotyczy wyłącznie sytuacji standardowej, czyli nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć oraz pracującego – bez przerw spowodowanych niezdolnością do pracy – przez całe pół roku. W przypadku nauczyciela niepełnozatrudnionego liczba godzin będzie odpowiednio niższa – o tym niżej.
Półroczny okres rozliczeniowy, o którym wyżej mowa, nie obejmuje ferii zimowych i letnich, dni wolnych od pracy oraz przerw w nauce (np. okresów świątecznych), określonych w rozp. MENiS z dnia 18.04.2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. Nr 46, poz. 432, z późn. zm.).

Ad 2.

Nauczycielowi szkoły podstawowej, który z powodu niezdolności do pracy jest nieobecny w szkole przez tydzień, trzeba pomniejszyć pulę zajęć dodatkowych, pozostających do przepracowania w półrocznym okresie rozliczeniowym, o 2 godziny. W standardowym przypadku (tygodniowej nieobecności) obowiązuje więc prosta zasada: jeden tydzień nieobecności to dwie godziny zajęć mniej do zrealizowania. Nauczyciela zatrudnionego w wymiarze pełnego pensum obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy, stąd tydzień niezdolności do pracy to pięć dni roboczych. Krótsze niż tydzień okresy usprawiedliwionej nieobecności należy więc sumować i za każdą pięciodniową nieobecność z puli godzin dodatkowych potrącać 2 godziny.

Uwaga: Tylko niezdolność do pracy obniża wymiar zajęć dodatkowych. Nauczyciel, który jest nieobecny w szkole z innego z powodu niż niezdolność do pracy (ma np. urlop bezpłatny, wychowawczy czy szkoleniowy), po powrocie do pracy będzie musiał odpracować niezrealizowane zajęcia.

Ad 3.

Nauczyciele zatrudnieni w niepełnym wymiarze mają do przepracowania mniej – proporcjonalnie do obowiązującego ich wymiaru zajęć – godzin dodatkowych. Nauczyciel zatrudniony w wymiarze połowy pensum (9/18) będzie realizował tylko połowę z godzin dodatkowych prowadzonych przez pełnozatrudnionego kolegę. Liczbę godzin dodatkowych w półroczu należy więc przemnożyć przez pensum nauczyciela. W tym miejscu należy wspomnieć o istotnym wyjątku. Zdaniem resortu nauczyciele, którzy wykonują zadania doradców metodycznych, oraz inni nauczyciele, którym obniżono pensum, powinni realizować zajęcia dodatkowe w obowiązującym w art. 42 KN wymiarze.